Formularium Ouderenzorg
Obstipatie
Literatuur geraadpleegd tot: 31/03/2017
- Obstipatie kan behandeld worden met een osmotisch laxativum (sorbitol) of met bisacodyl.
- Preventie van obstipatie bij morfinebehandeling is essentieel.
Belangrijkste wijzigingen
- Er is, voor methylnaltrexon en naloxon bij door opioïden uitgelokte obstipatie, geen vergelijkend onderzoek met klassieke laxativa beschikbaar. Hierdoor is het moeilijk om de plaats van deze behandeling te bepalen.
Introductie
De oorzaak van obstipatie kan ziektegerelateerd zijn (bv. hypercalcemie t.g.v. botmetastasen) en/of door medicatie uitgelokt. Ook bijkomende aandoeningen kunnen een rol spelen (diabetes, hypothyroïdie, hypokaliëmie, hemorroïden, anale fissuur, …)
Voor een meer algemene bespreking van obstipatie verwijzen we naar het hoofdstuk gasto-enterologie (zie [indications:306]).
Achtergrondinformatie
Wat de medicamenteuze aanpak betreft is er weinig bewijs beschikbaar dat eenduidig de beste behandeling aangeeft
Behandeling
Geselecteerd
Preventie
Bij opstart opioiden: Osmotische laxativa
Geselecteerde geneesmiddelen: sorbitol
Een preventieve medicamenteuze behandeling van obstipatie is noodzakelijk bij het opstarten van diverse geneesmiddelen (in het bijzonder bij het starten van zowel zwakke als sterkwerkende opioïden). Hiervoor wordt bij voorkeur een osmotisch laxativum (sorbitol, lactulose of macrogolpreparaat) gekozen.
Voor de verantwoording van onze selectie zie onder : [indications:306] in "Gastro-intestinaal stelsel".
Geselecteerde geneesmiddelenNiet-medicamenteus
Niet medicamenteuze interventies
Schep een gunstige “sanitaire” omgeving met respect voor privacy en mogelijkheden van de patiënt. Zorg indien mogelijk voor voldoende vochtinname, vezelrijke voeding en lichaamsbeweging
Medicamenteus
Indien intestinale obstructie mogelijk: Enkel osmotische laxativa
Geselecteerde geneesmiddelen: sorbitol
Intestinale obstructie moet worden uitgesloten. Zolang hierover twijfel bestaat, mogen enkel osmotische laxativa gebruikt worden (sorbitol, lactulose of macrogolpreparaat).
Buiten de palliatieve setting wordt gebruik van elk oraal laxativum als obsoleet beschouwd bij een intestinale obstructie.
Voor de verantwoording van onze selectie zie onder : [indications:306] in "Gastro-intestinaal stelsel".
Geselecteerde geneesmiddelen
Indien rectum vol (zachte) stoelgang: Peristaltiek stimulerend laxativum
Geselecteerde geneesmiddelen: bisacodyl
Als er zachte stoelgang in het rectum zit dan is het toedienen van een oraal laxativum met overwegend stimulerend effect op de peristaltiek (bisacodyl) en eventueel supplementair ook rectale toediening aangewezen.
Voor de verantwoording van onze selectie zie onder : [indications:306] in "Gastro-intestinaal stelsel".
Geselecteerde geneesmiddelen
Bij afwezigheid van stoelgang in het rectum: Peristaltiek stimulerend + osmotisch laxativum
Geselecteerde geneesmiddelen: bisacodyl, sorbitol
Bij afwezigheid van stoelgang in het rectum verdient de orale toediening van een peristaltiek stimulerend laxativum (bisacodyl) samen met een osmotisch laxativum (sorbitol) de voorkeur.
Voor de verantwoording van onze selectie zie onder : [indications:306] in "Gastro-intestinaal stelsel".
Geselecteerde geneesmiddelen
Indien rectum vol (harde) fecalomen: Manuele verwijdering
Geselecteerde geneesmiddelen: glycerol + natriumdocusaat
Indien het rectum vol harde fecalomen zit, is manuele verwijdering nodig (eventueel na zachter maken van de stoelgang met glycerinesuppositoria, eventueel gecombineerd met bisacodyl rectaal en de nodige pijnstilling)
Voor de verantwoording van onze selectie zie onder : [indications:306] in "Gastro-intestinaal stelsel".
Geselecteerde geneesmiddelenTe overwegen
Medicamenteus
Grote lavementen
Grote lavementen met bv. 1,5 liter lauw water zijn in sommige gevallen van bemoeilijkte uitdrijving of bij geassocieerde overloopdiarree en –incontinentie (bv. bij neurologische oorzaken van obstipatie/incontinentie) aangewezen. De indicatiestelling hiervoor behoort doorgaans tot het terrein van de specialist.
Door opioiden uitgelokte obstipatie en onvoldoende effect van laxativa: Methylnaltrexon en naloxon
Onderzoek over de werkzaamheid van (methyl)naltrexon en naloxon bij door opioïden uitgelokte obstipatie toonde een effect aan dat iets beter was dan placebo